خبرگزاری حوزه | ابتلاء عالَم و آدم از سنت های قویم الاهی است و این روزها جهان، مبتلا به ذره ای نادیدنی است! دست قدرت الهی به تناسب ایام و به اصطلاح مدعیان عصر تکنولوژی و نانوتکنولوژی، از آستین نانوذره ای بیرون آمده که مجموع آن به پنج گرم هم نمی رسد! اما پنج قاره و دویست کشور گرفتار این ویروس مرگبار شده اند.
با این وجود وضعیت کشور ما به لطف خداوند متعال، همت کادر درمان، رعایت مردم و البته فعالیت های زیبای جهادی و مردمی، تاحدودی رو به بهبودی است. در این میان مثل همیشه شاگردان امام صادق علیه السلام به تعبیر زیبای این روایت همدرد ملت شدند.
الْمُؤْمِنُونَ فِی تَبَارِّهِمْ وَ تَرَاحُمِهِمْ وَ تَعَاطُفِهِمْ کَمَثَلِ الْجَسَدِ إِذَا اشْتَکَی تَدَاعَی لَهُ سَائِرُهُ بِالسَّهَرِ وَ الْحُمَّی (بحار الانوار، جلد ۷۱، ص، ۲۳۴) مؤمنان در احسان و نیکی به یکدیگر و مهر ورزیدن و مهربانی به هم، مثل پیکری هستند که هرگاه عضوی از آن به درد آید، اعضای دیگر نیز با بی خوابی و تب با او همدردی می کنند.
طلاب و روحانیون جهادی به مانند دیگر صحنه های بحرانی پا در رکاب حادثه گذاشته و با کوله باری از علم و تواضع، کمر همت به مهار این ویروس مرگبار بسته اند. آنان که بیرون از بیمارستان همه جا حاضرند! در بیمارستان نیز صحنه را خالی نکرده اند. از کمک به پرستاران گرفته تا مشاوره بالینی بیماران تا بدرقه درگذشتگان و تسلی خاطر بازماندگان. این آمیختگی طلاب با مردم، نشان صدق گفتار و درستی کردار آنها است. برای طلبه جهادی سیل و زلزله با بیماری واگیردار، فرقی نمی کند، به هنگام احساس وظیفه وسط معرکه است و دوشش زیر بار مسئولیت.
فعالیت های جهادی ریشه در اخلاق محمدی و سیره علوی دارد و طلاب جهادی هیچگاه دست از دامن اولیاء الاهی و سلف صالح خود بر نمی دارند. اینها چونان صدقه جاریه در بستر تاریخ تشیع مسبوق به سابقه اند. نقش بی بدیل آخوندملاعباس تربتی در سروسامان دادن به زلزله تربت حیدریه در سال ۱۳۰۱ شمسی که منجر به ابلاغ تلگراف تشکر نخست وزیر وقت احمدشاه به وی شد تا کمک های مقام معظم رهبری در سیل سیستان در دوران تبعید و ورود و میدان داری طلاب و روحانیون در بحبوحه انقلاب و جنگ تحمیلی همه و همه نمونه هایی از افتخارات و سرمایه های ارزشمند اجتماعی و معنوی این قشر شریف است. دغدغه خدمت رسانی و عدالت خواهی و یاری رسانی از سرمشق های پاک ناشدنی دروس حوزه های علمیه است.
امروزه با گذشت چهل سال از عمر بابرکت انقلاب اسلامی و آغاز گام دوم به نظر می رسد باید این حرکت خودجوش و مقدس با استفاده از تجربیات گرانسنگ گذشته و جریان شناسی دقیق شرایط بیرونی و درونی کشور وارد دوران تازه ای شود. این انقلاب و این نظام مقدس اسلامی به قول سپهبد شهید حاج قاسم سلیمانی: «مرکز اسلام و تشیّع است. امروز قرارگاه حسین‌بن علی، ایران است. بدانید جمهوری اسلامی حرم است و این حرم اگر ماند، دیگر حرم‌ها می‌مانند. اگر دشمن، این حرم را از بین برد، حرمی باقی نمی‌ماند، نه حرم ابراهیمی و نه حرم محمّدی(ص).(وصیت نامه شهید) »
طلاب و روحانیون به جهت پیشینه قدسی و سابقه خدمات عدالت خواهانه تاریخی، از جایگاه ویژه ای برخوردارند. همیشه و در همه فراز و فرودهای تاریخی و در کوران حوادث و بروز مشکلات سیاسی، اجتماعی و اقتصادی نگاه پرسشگرانه و مطالبه گرانه عموم مردم به دنبال آن هاست چراکه تجربه موفق راهبری دغدغه ها و درخواست های اجتماعی، نگاه مردم را به صورت طبیعی به سمت حوزه باز می گرداند که البته انتظار بی جایی هم نیست چرا که به فرموده مقام معظم رهبری، حوزه، مادر این انقلاب است. (بیانات در تاریخ ۲۹/۰۷/۱۳۸۹) ظرفیت وجودی طلاب جهادی یکی از فرصت های بی نظیر گذشته و اکنون حوزه های علمیه است که امروزه می تواند در صورت مدیریت و راهبری درست و موثر هم جایگاه حوزه را ارتقاء بخشیده و هم با رفع دغدغه های بحق مردم، ارکان نظام جمهوری اسلامی را مستحکم نماید.
حوزه اگر بخواهد متناسب با گام دوم انقلاب اسلامی حرکت کند باید با تکیه بر تجربه های موفق فعالیت های جهادی گذشته، سطح این فعالیت ها را از فعالیت های متمرکز بر خدمت رسانی نظیر آنچه در بروز سیل یا زلزله و بیماری کرونا انجام شده و می شود ارتقاء بخشیده و به سمت فعالیت های راهبردی نظیر عدالت خواهی و فسادستیزی سوق دهد. محاسبه خسارات و لطمات ناشی از برخی سوءمدیریت ها و مفاسد در حوزه های مختلف فرهنگی اجتماعی اقتصادی و سیاسی، آسیبی به مراتب بیشتر از برخی بلایای طبیعی بر جای می گذارد با این تفاوت که هنگامه بروز بلایای طبیعی، در مقام اِسناد، هیچکس، ارتباطی بین بلایا و حوادث با نظام اسلامی برقرار نمی کند ولی در عوض، با مشاهده کوچکترین ظلم و بی عدالتی یا فساد، حتی در پایین ترین مراتب مدیریتی نظام، مستقیماً آن را به پای نظام و انقلاب و به صورت ویژه جامعه روحانیت می نویسند که البته به نظر می رسد تا حدود زیادی طبیعی است.
قطعاً رصد و پاسخگویی به دغدغه های فرهنگی، اجتماعی و سیاسی اقشار مختلف جامعه، از وظایف اصلی سازمان روحانیت و حوزه های علمیه است. دیرزمانی است که با وجود تمام پیشرفت ها و موفقیت ها، عدالتخواهی و فسادستیزی از مطالبات بحق و پرنوسان مردم جامعه است گذشته از آنکه از اصلی ترین مبانی تشکیل حکومت اسلامی اقامه قسط و عدل الهی است.
مطالبه این موضوع مهم از جانب مردم، نشان از فطرت بیدار و پایبندی آنان به آرمان های انسانی و اسلامی انقلاب اسلامی دارد که قطعاً کم توجهی و عدم پاسخگویی به این دغدغه حیاتی از جانب حوزه های علمیه، تردید و تشکیک در مجاهدت ها و تلاش های بی نظیر آنان در استقرار نظام اسلامی را به دنبال خواهد داشت.
طلاب و روحانیون جهادی دارای ظرفیت بی نظیری هستند که با پنج مشخصه منحصر به فرد در مولفه های نیروی انسانی، ساختار تشکیلاتی، مقبولیت اجتماعی، منابع اقتصادی و رهبری عقیدتی از دیگر گروه ها و نیروهای مردمی متمایزند.
مؤلفه اول: نیروهای انسانی؛ منابع انسانی تربیت شده و متعهد با روحیه بی نظیر جهادی
مؤلفه دوم: ساختار تشکیلاتی؛ تشکیلات صنفی منسجم در بستر حوزه های علمیه اعم از برادران و خواهران
مؤلفه سوم: سرمایه اجتماعی؛ برخورداری از مقبولیت و جایگاه اجتماعی ویژه نزد مردم جامعه
مؤلفه چهارم: مدیریت اقتصادی مستقل؛ برخورداری از نظام مستقل منابع و مدیریت اقتصادی
مؤلفه پنجم: رهبری عقیدتی واحد؛ برخورداری از رهبری منحصر به فرد عقیدتی
به نظر می رسد این سرمایه بی نظیر و منحصر به فرد بعد از وقوع انقلاب اسلامی و خصوصاً بعد از پایان جنگ تحمیلی، به دلایل مختلف آنگونه که باید فرصت اثرگذاری نداشته و با ظرفیت بسیار کمتری با توجه به سرمایه عظیم خود، نسبت به وظایف محوله و انتظاری که از آن وجود داشت، ظاهر شده و علیرغم موفقیت های بسیار در رابطه با امور محوله، توفیق کمتری کسب کرده است.
شاید وقت آن باشد که در مقابله با مشکلات ریشه دار مدیریتی و زمینه های فسادزای چند ده ساله به راهکارهایی خارج از مجموعه های حکومتی و دولتی فکر کرد. امروزه در عصر اطلاعات و صحبت از قدرت نرم، چرا راهکارهای مقابله ای هنوز هم متکی بر همان ساختارهای مبهم فسادزاست که خود بخشی از مشکلات اند. ورود نیروهای خودجوش جهادی خصوصاً طلاب و روحانیون جهادی در حوادثی چون سیل، زلزله و مانند آن اگر به درستی علت شناسی شود نشان دهنده ظرفیت فعال و آماده به کار آنهاست که با توجه به ویژگی های منحصر به فردشان، پیشروتر از هر ستاد بحرانی عمل می کنند. اما نکته اینجاست که آیا همه بحران ها و مشکلات کشور منحصر در حوادث طبیعی است؟
آیا فقط در زمان سیل و زلزله تعدادی جان خود را از دست می دهند یا برخی اموالشان از بین می رود؟
آیا فقط در زمان سیل و زلزله خانواده ها دچار بحران های روحی، اعتقادی و روانشناختی می شوند؟
آیا فقط در زمان سیل و زلزله دشمن آتش توپخانه اش را تندتر می کند و مردم آسیب دیده نیازمند توجه مسئولان اند؟
یا اینکه همه این اتفاقات زیر آسمان صاف و آفتابی نیز در جریان است؟
آیا تعداد جانباختگان در تصادفات جاده ای که بسیار بیشتر از استانداردهای جهانی است و تحقیقات متعدد نشان دهنده اجحاف خوردسازان و بی توجهی آنان نسبت به تامین ایمنی سرنشینان است نمی تواند موضوع مطالبات گروه های جهادی قرار گیرد؟
آیا بی توجهی بانک ها نسبت به فتاوای صریح مراجع در رابطه با فعل ربا ظرفیت کار جهادی را ندارد؟
آیا رویکرد نامناسب صدا و سیما در انعکاس یا عدم انعکاس برخی اخبار یا پخش برخی آثار کم محتوا و بی محتوا که مستقیماً با روح و روان آحاد جامعه اسلامی ارتباط دارد، آنقدر اهمیت ندارد تا با حرکت جهادی و تشکیلاتی طلاب و روحانیون مورد امر به معروف و نهی از منکر تشکیلاتی قرار گیرد.
آیا فضای مجازی افسار گسیخته و بعضاً ضد ملی که تهدید کننده سبک زندگی جامعه اسلامی است با این میزان اثرگذاری بالا، نیازمند پالایش و سالم سازی نیست؟ قطعاً همین حرکت اعتراضی از طرف اساتید و فضلای حوزه های علمیه با ۴۰۰ امضاء اگر مستمر و البته به صورت کارشناسی از مجاری قانونی پیگیری شود و نهادها و سازمان های دخیل در فرهنگسازی، حمایت کنند به نتیجه ای ملموس منتهی خواهد شد. البته انتظار حمایت رسمی و سازمانی از حرکت های جهادی طلاب هنوز کمی دور از انتظار است اما با توجه به اینکه کسانی که در مواجهه مستقیم و رودررو با مردم هستند و سنگینی بار انتقاد را تحمل می کنند، غالباً طلاب و روحانیون جهادی اند نه مدیران سازمانی طبیعی است که این حرکت ها غالباً از طرف افراد و گروه ها و مجموعه های کوچک شکل بگیرد.
امروزه با وجود تجربه های بسیار قطعاً نمی توان با دلخوش گذشته توجه به امر به معروف و نهی از منکر تشکیلاتی با ساز و کاری مشخص و البته کارشناسی شده بهترین راه اصلاح و تغییر و حل مشکلات و معضلات فرهنگی و اجتماعی است. بهترین راه ورود مدیریت کلان حوزه های علمیه و رسمیت بخشیدن به چنین فعالیت های اصیل و موثر حوزوی است.
ذکر این نکته ضروری است که حقیر خدای ناکرده به هیچ وجه در صدد بی اجر و ارزش جلوه دادن فعالیت های جهادی طلاب نیستم؛ چراکه خود نیز عضوی از آنان بوده و در بحران بیماری کرونا هم توفیق حضور و فعالیت جهادی در بیمارستان را داشته و دارم. غرض، تذکر نکته ای است تا ان شاءالله با استفاده از ظرفیت بی نظیر طلاب جهادی و ارتقاء فعالیت های جهادی، متناسب با منشور گام دوم و اولویت های نظام اسلامی، به اهداف عالیه انقلاب دست یابیم ان شاءالله.
سلمان قاسمی، طلبه درس خارج و دانشجوی دکتری جامعه المصطفی العالمیه
